Монгол улс 1991 оны 2-дугаар сард Дэлхийн Банкны гишүүн орон болсон бөгөөд 2021 онд Монгол Улс – Дэлхийн Банкны түншлэлийн 30 жилийн ой тохиосон юм. Олон Улсын Хөгжлийн Ассоциаци нь 1991 оноос хойш Монгол Улсад хөдөөгийн хөгжил, боловсрол, Улаанбаатар хотын хөгжил, уул уурхайн салбарын удирдлагын тогтолцоог сайжруулах, байгаль орчныг хамгаалал, бодлого боловсруулах болон бусад чиглэлээр Монгол Улсын хөгжлийг дэмжин ажиллаж ирсэн. Өнгөрсөн 30 жилийн хугацаанд Дэлхийн Банк Монгол Улсад 1.6 тэрбум гаруй ам.долларын хөгжлийн санхүүжилт олгоод байна.
Дэлхийн Банк нь зээл болон буцалтгүй тусламжаас гадна Монгол Улсын дунд болон урт хугацааны хөгжлийн зорилтыг дэмжих, стратегийн гол чиглэлээр засгийн газраас явуулах шинэчлэлийг дэмжихээр чадавхыг бэхжүүлэх хүрээнд аналитик болон зөвлөх үйлчилгээ үзүүлдэг.
Монгол Улсад COVID-19-аас урьдчилан сэргийлэх, хариу арга хэмжээ авах, бэлэн байдлыг хангах төсөл нь Монгол Улсад Ковид-19-ийн хариу арга хэмжээ авах, бэлэн байдлыг ханган бэхжүүлэхэд иж бүрэн дэмжлэг үзүүлсэн. Вакцинжуулалтын үндэсний хөтөлбөрийг санхүүжүүлснээр вакцинжуулалтад хамрагдвал зохих нийт хүн амын бараг тал хувь нь хоёр тун вакцинд хамрагдахуйц хэмжээний вакциныг худалдан авч, хүргэхийн зэрэгцээ улс даяар вакцины хадгалалтыг сайжруулахад тусалсан. Мөн Ковид-19-өөс урьдчилан сэргийлэх, оношлох, эмчлэх зорилгоор эмнэлгүүдэд 6100 гаруй эмнэлгийн тоног төхөөрөмж нийлүүлсэн юм.
“Тогтвортой амьжиргаа – 3”(ТА-3) төсөл нь Монгол Улсын бүх 330 сумдад орон нутгийн дэд бүтцийн тэргүүлэх ач холбогдол бүхий хөрөнгө оруулалтыг төлөвлөх, хэрэгжүүлэхэд засаглал болон иргэд, олон нийтийн оролцоог сайжруулахад чиглэгдсэн. Өмнөх хоёр үе шатыг түшиглэн боловсруулсан энэхүү гурав дахь үе шатын төслөөр аймаг, сумдын хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтийн гол эх үүсвэр болох Орон Нутгийн Хөгжлийн Сан (ТА- I, II төслүүдийн дэмжлэгтэйгээр байгуулагдсан)-аар дамжуулан хөдөөгийн хөгжилд олон нийтийн оролцоог бий болгоход дэмжлэг үзүүлсэн. Уг төслийн дэмжлэгтэйгээр 2015 оноос хойш оролцоот төслийн төлөвлөлт, хэрэгжилтэд сумдын удирдлагын гүйцэтгэл 30 гаруй хувиар сайжирснаас гадна хөрөнгө оруулалтыг юунд зарцуулах вэ гэдэгт иргэд илүү идэвхтэй оролцох болсон үр дүн гарсан юм.
Хөдөөгийн боловсролыг дэмжих төсөл нь 2007-оос 2013 оны хооронд Монголын хөдөөгийн нийт 383 анхан шатны боловсролын сургуульд 3560 номын санг байгуулжээ. Сургууль бүр 160-аас дээш ном хүлээн авсан бөгөөд үүний үр ашгийг нийт 130,000 сурагчид хүртсэн байна. Мөн орон нутгийн 4,144 багш, 383 сургуулийн захирлуудыг сургалтад хамруулсан бөгөөд 95 үндсэн сургууль болон 178 сургагч багш нараас бүрдсэн орон нутгийн мэргэжлийн хөгжлийн сүлжээг байгуулсан.
“Хөдөөгийн цахилгаан хангамжид сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах төсөл” (REAP) нь Монгол Улсын Засгийн газрын малчдыг цахилгааны эх үүсвэрээр хангах “100 000 нарны гэр” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлсэн бөгөөд үүний үр дүнд хагас сая гаруй малчид ахуйн хэрэглээнд зориулсан зөөврийн нарны цахилгаан үүсгүүр ашиглан эрчим хүч ашиглах боломжтой болсон. Мөн түүнчлэн төслийн шугамаар сум, дүүргийн цахилгаан хангамжийг сайжруулах чиглэлээр, тухайлбал, дэд станцуудыг нөхөн сэргээх, тэдгээрийг эрчим хүчээр хангахад сэргээгдэх эрчим хүчний технологийн аналог системийг суурилуулах ажлыг санхүүжүүлсэн.
2006 оноос дөрвөн аймагт Малын индексжүүлсэн даатгалын төсөл хэрэгжиж эхлэв. 2010 онд дахин тохиолдсон зудын дараагаас төслийн хамрах хүрээг өргөтгөн, нийт 21 аймагт хэрэгжүүлсэн.
Төслөөр нэвтрүүлсэн даатгалын тогтолцооны дагуу хохирлыг аливаа нэг малчин өрхийн хохирлын хэмжээгээр биш харин тухайн орон нутаг болон хорогдсон малын төрлөөс ерөнхийд нь хамааран тооцдог. Даатгалын энэ шинэ тогтолцоо нь дэлхий нийтэд хэрэгжсэн ийм төрлийн анхны даатгалын тогтолцоо болов. Төсөл хэрэгжиж эхэлсэн цагаас малчид малын даатгалд хамрагдах нь улам ихэссэн ба жил ирэх тусам даатгалд хамрагдах малчдын тоо нэмэгдэж байв. 2015 онд төсөл дууссанаас хойш, засгийн газраас малын индексжүүлсэн даатгалыг үргэлжлүүлэн дэмжсээр ирэв. 2016-2017 онд хамгийн их хэмжээний даатгалыг худалдаалсан байдаг.
Хөдөө аж ахуйн маркетинг төслийн хүрээнд засгийн газар мал аж ахуйн хөдөлмөрийн бүтээмжийг нэмэгдүүлэх, зах зээлд нэвтрэх боломжоор хангах, мал аж ахуйд суурилсан үйлдвэрлэлийг төрөлжүүлэх чиглэлээр зорилтот хөрөнгө оруулалтыг хийн, хөдөөгийн амьжиргаа болон хүнсний аюулгүй байдлыг дээшлүүлэхэд хувь нэмэр оруулав. Өнөөг хүртэл төслөөс хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ тариалах, өртгийн сүлжээг хөгжүүлэх, малын эрүүл мэнд, үүлдэр угсааг сайжруулах чиглэлээр нийт 200 гаруй дэд төслүүдийг санхүүжүүлжээ. Эдгээр дэд төслүүдийн үр дүнд Завхан, Хөвсгөл, Говь-Алтай, Баянхонгор болон Архангай зэрэг баруун таван аймгийн 15 сумын өрхийн орлого, малын бүтээгдэхүүний гарц, ажлын байр болон хүнсний хангамж нэмэгдсэн байна. Мөн 7,000 гаруй хүнд малын эрүүл мэнд, үүлдэр угсааг сайжруулах, малын тэжээл бэлтгэх, хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ тариалах, байгаль орчны удирдлагын сэдвээр сургалт хийсэн. Уг төсөл 2017 оны 12 сар хүртэл хэрэгжсэн.
2005-аас 2013 оны хооронд хэрэгжсэн Мэдээлэл, харилцаа холбооны дэд бүтцийг хөгжүүлэх төсөл (МХХДБХТ)-ийн хүрээнд Монголын нийт 330 сумын төв орчин үеийн утас болон интернэтийн үйлчилгээнд холбогдсоноос 34 сумын төв төслийн хэрэгжилтийн 2005-2013 оны хооронд өндөр хурдны интернэтэд холбогдсон байдаг. Малчид өдөр тутмын амьдралдаа гар утас ашиглаж эхэлсэн бөгөөд сумын төвийн гаднаас хийгдсэн утасны ярианы минут төсөл эхлэх үед 0 байсан бол 2012 он гэхэд жилд 530,000 минутад хүрсэн байна. Сумын төв болон сумын төвөөс гаднах оршин суугчдын интернэтийн хэрэглээ өдрөөс өдөрт тэлж байна. Засгийн газрын зүгээс бодлого, зохицуулалтын орчныг сайжруулж, МХХТ-ийн салбарын хөрөнгө оруулалтыг дэмжсэнээр тухайн салбарын жилийн нэмэлт хөрөнгө оруулалт 2005 онд 37.6 сая ам.доллар байсан бол 20013 онд 395 сая ам.доллар болжээ. Улс орон даяар харилцаа холбоо, интернэтийн үйлчилгээг хүргэхэд шаардлагатай санхүүжилтийг бүрдүүлэхийн тулд сан байгуулан, нөөц хуримтлуулах механизмыг боловсруулсан.
Японы нийгмийн хөгжлийн сангийн санхүүжилттэй хэрэгжсэн Монголын хөдөөгийн хамгийн эмзэг бүлгийн хүүхдүүдийн бага сургуулийн боловсролын үр дүнг дээшлүүлэх нь төсөлд Монголын 4 аймгийн 30 сумын нүүдэлчин малчин өрхийн хүүхдүүд хамрагдав. Төслийн хүрээнд хөдөөгийн алслагдсан нутагт амьдардаг малчдын хүүхдүүдэд гэр бүлийн орчинд сургуульд бэлтгэх хөтөлбөрийг нэвтрүүлсэн байна. Хөтөлбөрт хамрагдсан хүүхдүүдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдал сургуулийн өмнөх боловсролын бусад хувилбарт хөтөлбөрүүдэд хамрагдсан хүүхдүүдтэй харьцуулахад хамаагүй өндөр байгаа нь тогтоогджээ.
Үүнээс гадна, 30 суманд зөөврийн тоглоом болон номын сан байгуулсан нь эцэг эхчүүдэд сайн чанартай сургалтын материалыг гэрээр авч хэрэглэн, хүүхдүүдтэйгээ ашиглах боломжийг олгов. Төслийн хүрээнд боловсруулсан хичээлийн бус цагийн нэмэлт хөтөлбөр нь бага сургуульд орсон малчдын хүүхдүүдэд сургууль, дотуур байрандаа дасахад нь тусалж байна. Төслийн хүрээнд 5-10 насны нийт 7,500 хүүхэд, 15,000 эцэг эх, 500 багш болон сумын албан хаагчид ашиг тус хүртээд байна. Засгийн газрын зүгээс төслийн хүрээнд гаргасан санаачилгуудыг улс даяар өргөжүүлэн хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна.
Засаглалыг Дэмжих Төсөл (ЗДТ) нь нийт $14 ам. долларын санхүүжилттэйгээр 2006–14 онд хэрэгжсэн ба төслийн хүрээнд төсвийн санхүүгийн удирдлага дахь засаглалын үйл явцын үр ашиг, үр нөлөөг дээшлүүлэх, төрийн байгууллагын үйл ажиллагааны гүйцэтгэлд ил тод байдал, эгэх хариуцлага тооцох явдлыг хөхиүлэн дэмжих, Монгол улсад хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулахад дэмжлэг үзүүлсэн. Төслийн дараах таван үндсэн чиглэлээр хэрэгжүүлсэн: өрийн удирдлага, төсвийн гүйцэтгэл, татварын удирдлага, төрийн худалдан авах ажиллагаа, ашигт малтмалын нөөцийн удирдлага.
Тус төсөл нь хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулж, авлигыг бууруулах, төрийн байгууллагуудын эгэх хариуцлагыг дээшлүүлэхэд хувь нэмэр оруулсан бөгөөд энэ нь татварын алба, төрийн худалдан авах ажиллагаанд авлигын талаарх ойлголт, төсөөллийг сайжирсан, татвар төлөгчдийн бүртгэл өргөжсөн, төсвийн мэдээллийн хүртээмж олон нийтийн дунд сайжруулсан, худалдан авах ажиллагаан дахь өрсөлдөөн нэмэгдсэн зэргээс харагддаг. Түүнчлэн засгийн газрын үндсэн чиг үүргийн чадавхыг бэхжүүлэхэд хувь нэмэр оруулсан байна.
Дээрх болон бусад төслүүдээс гадна, Дэлхийн Банк нь техник туслалцааг үзүүлдэг бөгөөд бодлого боловсруулах, олон нийтийн хэлэлцүүлэг өрнүүлэхэд дэмжлэг болох үүднээс дүн шинжилгээ бүхий судалгаа, тайлан гаргадаг. Сүүлийн үеийн судалгаануудаас дурдвал:
Сүүлд шинэчлэгдсэн: 2022.10.12
