Việt Nam: Cung cấp nước sạch cho 1,3 triệu người dân nông thôn

Thách thức

Năm 2004, chỉ có 48% hộ dân nông thôn có nước sạch trong khi con số đó tại thành phố là 82%. Chỉ có khoảng 16% hộ gia đình nông thôn có nước sạch đạt chuẩn; tỉ lệ hộ gia đình có công trình vệ sinh đạt chuẩn cũng thấp tương tự. Nhiều hộ gia đình sử dụng nước giếng khoan, nước sông, ao, hồ hoặc kênh tưới tiêu chưa qua xử lý. Các chương trình cấp nước và vệ sinh hiện nay chưa được thiết kế phù hợp; công tác thi công và bảo dưỡng còn kém. Nhiều công trình không bền vững về tài chính do phí thu không đủ bù chi phí vận hành, bảo dưỡng và sửa chữa và phụ thuộc vào các nguồn trợ giá thì mới hoạt động được.

Năm 2002 có khoảng 3 triệu người thuộc diện nghèo trong khu vực đồng bằng sông Hồng, chiếm 17%  số hộ nghèo toàn quốc. Tại các vùng này, sức khỏe người nghèo khu vực nông thôn bị ảnh hưởng bởi sự lan truyền của các bệnh về nguồn nước và vệ sinh cá nhân không đảm bảo. Nguyên nhân các vấn đề về sức khỏe này liên quan tới nguồn nước, vệ sinh môi trường và vệ sinh cá nhân.

Giải pháp

Từ trước tới nay các dự án cấp nước chủ yếu tập trung vào xây dựng công trình; dự án này, ngoài công tác xây dựng, còn chú trọng tập trung tuyên truyền và thay đổi hành vi cộng đồng về cấp nước và vệ sinh môi trường và coi đây là yếu tố sống còn đối với thành công của dự án.
 
Đã thành lập các doanh nghiệp theo hình thức cải tiến mới để quản lý và vận hành các chương trình cấp nước trong dự án này. Cộng đồng nắm 10% cổ phần trong các công ty này. Qua đó sẽ tăng cường ý thức làm chủ và sự tham gia của cộng đồng vào công tác lập kế hoạch, giám sát, thi công vận hành và bảo dưỡng công trình. Cách làm minh bạch và có sự tham gia này đảm bảo đáp ứng nhu cầu của người dân và đảm bảo chất lượng dịch vụ.
 
Dự án cũng tập trung khuyến khích các hành vi giữ gìn vệ sinh như thói quen rửa tay và xây dựng một quỹ quay vòng nhằm cung cấp tín dụng lãi suất thấp cho các hộ nghèo giúo họ xây dựng công trình vệ sinh tại gia đình.

Kết quả

Từ năm 2005 đến 2013, dự án đã đạt các kết quả sau:
•    Cấp nước sạch và dịch vụ vệ sinh cho 1,3 triệu dân, chiếm khoảng 80% dân số, tại 4 tỉnh đã được tiếp cận với nước sạch. 100% số hộ nghèo ở vùng dự án được tiếp cận với nước sạch và dịch vụ vệ sinh.
•    Các hộ gia đình đã được vay tiền lãi suất thấp để xây dựng hoặc cải tạo hơn 48.000 nhà vệ sinh và công trình vệ sinh khác, nâng tỉ lệ số hộ gia đình có nhà vệ sinh đạt chuẩn từ 25% lên 87%.
•    Xây dựng trên 650 công trình vệ sinh công cộng tại các trường học, trạm xá.
•    Khoảng 90% số hộ cho biết họ hài lòng với dịch vụ.
•    Điều tra cho thấy có sự thay đổi rõ ràng về hành vị, cụ thể số hộ gia đình cho biết thực hiện rửa tay trước khi chuẩn bị bữa ăn và sau khi sử dụng công trình vệ sinh tăng lên. Hầu hết các hộ gia đình sử dụng thùng chứa nước đảm bảo và để tại các vị trí thuận tiện cho việc sử dụng. Trên 96% sử dụng xà phòng rửa tay.

Đóng góp của Nhóm Ngân hàng

Ngân hàng Thế giới cấp một khoản tín dụng IDA giá trị 45,87 triệu USD. Do khủng hoảng tài chính toàn cầu và do Chính phủ Việt Nam yêu cầu IDA đã bổ sung một khoản 65,27 triệu USD năm 2010.

Đối tác

Chính phủ Đan Mạch hỗ trợ một khoản không hoàn lại cho công tác chuẩn bị dự án thông qua một hợp phần trong Dự án Hỗ trợ Cấp nước. Thông qua chương trình quốc gia dành cho Việt Nam, Chương trình Cấp nước và Vệ sinh đã cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và chỉ đạo nhóm chuẩn bị dự án của Ngân hàng Thế giới. Các cơ quan chính phủ như Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Xây dựng, Ngân hàng Phát triển Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với Ngân hàng Thế giới đầu tư vào xây dựng năng lực và tổ chức dự án. Hội Phụ nữ và các doanh nghiệp cấp nước tại 4 tỉnh đóng vai trò quan trọng trong quá trình thực hiện dự án tại địa phương.

Chặng đường phía trước

Mô hình thành công của dự án đang được nhân rộng trở thành chương trình quốc gia được hỗ trợ bởi Dự án “Chương trình vì Kết quả” (Program for Results - PforR) với khoản vay IDA trị giá 131,5 triệu USD. Đây là cách tiếp cận kết nối trực tiếp nguồn tài trợ với kết quả, nhằm đảm bảo mang lại lợi ích cho đối tượng hưởng một cách hiệu quả hơn. Trong khuôn khổ Chương trình Mục tiêu Quốc gia, dự án này nhắm tới việc tăng cường cấp nước và vệ sinh, và tăng cường qui hoạch ngành, tăng cường theo dõi và đánh giá tại các tỉnh tham gia dự án. Phương pháp tiếp cận đồng bộ, bao gồm cả các doanh nghiệp cấp nước và vệ sinh nông thôn, tuyên truyền ý thức giữ gìn vệ sinh, cấp vốn cho ngành vệ sinh môi trường, và thực hiện hợp đồng xây dựng hiệu quả đã được áp dụng trong dự án cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn của ADB tại miền Trung Việt Nam.