Banka Botërore në Shqipëri

Shqipëria po zbaton reforma të rëndësishme strukturore që do të mbështesin rritjen e barabartë ekonomike, rritjen e produktivitetit dhe konkurrueshmërisë,  krijimin e më shumë vendeve të punës, përmirësimin e qeverisjes dhe ofrimit të shërbimeve publike. Përmirësimi i lidhjeve rajonale dhe aksesi në tregjet rajonale dhe globale, shoqëruar me diversifikimin e tregut dhe eksporteve, do të ndihmonte gjithashtu një rritje ekonomike më të shpejtë.

Qeveria shqiptare po punon mbi një program të gjerë reformash, të përqendruara në qëndrueshmërinë makroekonomike dhe fiskale, stabilizimin e sektorit financiar, energjinë, asistencën sociale dhe aftësinë e kufizuar, si dhe decentralizimin e territorit.

Shqipëria u godit nga një tërmet me pasoja shkatërrimtare në 26 nëntor 2019. Në përgjigje të kësaj situate, në shkurt 2020, në Bruksel, u organizua një konferencë donatorësh ku u premtuan afërsisht 1 miliardë Euro nga vendet dhe institucionet financiare ndërkombëtare.

Mes përpjekjeve për rindërtimin e vendit, kriza e COVID-19 po shton më tej presionin ndaj buxhetit të qeverisë dhe përpjekjeve për përballimin e situatës. Banka Botërore dhe partnerë të tjerë po  bashkëpunojnë për të mbështetur qeverinë në kapërcimin e këtyre sfidave dhe zbatimin e objektivave afatgjata të zhvillimit të vendit.

Azhurnuar për herë të fundit: 19 prill 2021

Portofoli i Bankës Botërore

Programi aktual i Grupit të Bankës Botërore në Shqipëri udhëhiqet nga Kuadri i Partneritetit të Vendit (KPV) për VF15-20, i cili bëri të mundur analiza, këshillime dhe financime për mbështetjen e rritjes së barabartë ekonomike të Shqipërisë dhe integrimit të saj në Bashkimin Evropian. KPV përqendrohet në tri fusha kryesore:

• rivendosja e balancave makroekonomike
• krijimi i kushteve për rritje të përshpejtuar të sektorit privat
• forcimi i menaxhimit të sektorit publik dhe ofrimit të shërbimeve

Tashmë është realizuar më shumë se 80 përqind e programit. Në shtator 2020, Studimi mbi Përshtatjen e Programit të Vendit paraqiti një strategji të përkohshme për Bankën për të ndihmuar mbështetjen e prioriteteve kryesore të Qeverisë. Programi u përshtat për të adresuar nevojat e vendit pas tërmetit, si dhe për shkak të COVID-19. Projekti aktual i Përmirësimit të Sistemit Shëndetësor do të ristrukturohet dhe financimi shtesë do të ndihmojë për t’iu përgjigjur kërkesës së Qeverisë për rindërtimin e spitalit në zonat e prekura nga tërmeti (Spitali i Laçit po rindërtohet si rezultat i këtyre përpjekjeve). Projekti Emergjent COVID-19 u miratua nga Bordi i Bankës në 30 korrik, 2020. Më shumë se 60 përqind e prokurimit do të kryhet nga Zyra e Kombeve të Bashkuara për Shërbimet e Projektit. Një KPV e re për Shqipërinë do të përgatitet pas zgjedhjeve të përgjithshme në fund të prillit 2021.

Huaja për financimin e Politikave të Zhvillimit të Qëndrueshmërisë Fiskale dhe Rritjes Ekonomike prej 80 milionë US$ u disbursua në fund të mars 2021.  Ky projekt përqendrohej në reformat e rëndësishmepër ristrukturimin dhe rimëkëmbjen e qëndrueshme të ekonomisë. Projekti gjithashtu synonte të ndihmonte vendin në tërheqjen dhe shfrytëzimin e financimit të sektorit privat duke siguruar një mbështetje për reformat kritike strukturore dhe si sinjal i angazhimit të vazhdueshëm të Shqipërisë për qëndrueshmërinë fiskale dhe rritjen ekonomike.

ANGAZHIMET KYÇE

Pas tërmetit shkatërrues të vitit 2019 dhe pasojave të tmerrshme të pandemisë COVID-19, vendi u përball me nevoja të shumëfishta. Qeveria e Shqipërisë u angazhua të mbështetste të varfërit dhe ata që u prekën më shumë nga kjo krizë e dyfishtë, përfshirë bizneset, duke përdorur rezervat e saj fiskale, rialokuar buxhetet drejt prioriteteve urgjente dhe duke u mbështetur në ndihmën e huaj.

Shqipëria nuk ka një strategji ose plan gjithëpërfshirës për qëndrueshmëri financiare për të adresuar fatkeqësitë dhe tronditjet e mëdha. Nëse mungon financimi i nevojshëm ose kur ka vonesa në aksesin në financim, pasojat e katastrofave mund të jenë në mënyrë të panevojshme të mëdhz, duke përkeqësuar ngadalësimin e rritjes ekonomike dhe varfërinë dhe duke çuar në paqëndrueshmëri të buxhetit. Prandaj, është e nevojshme të ketë një qasje strategjike që të adresohen boshllëqet e financimit në periudhë afatgjatë dhe në mënyrë të qëndrueshme.

Pas katastrofave të tilla në Shqipëri boshllëqet e financimit mund të jenë të konsiderueshme dhe ka të ngjarë të mbulohen përmes financimit ex-post, siç janë shkurtimet e buxhetit. Në janar 2021, Banka Botërore së bashku me Ministrinë e Financave dhe Ekonomisë (MFE), përfundoi një diagnostikim mbi financimin e rrezikut ndaj katastrofave në Shqipëri, duke vlerësuar se tërmetet dhe përmbytjet mund të shkaktojnë mesatarisht dëme prej 147 milionë US$ në vit. Tërmetet do të kenë ndikimin më të madh; dëmet nga një tërmet i madh, siç janë nga ato që ndodhin një herë në 100 vjet, mund të tejkalojnë 2 miliardë US$. Për shkak të nivelit të kufizuar të financimit në dispozicion dhe të planifikuar më parë, hendeku i financimit mund të shkojë mesatarisht 130 milionë US$ çdo vit.

Bazuar në gjetjet e diagnostikimit, nën drejtimin e MFE-së, Qeveria, vendosi të ndërmarrë disa hapa për të forcuar disponueshmërinë e financimit, përfshirë zhvillimin e një Strategjie të Financimit të Rrezikut ndaj Katastrofave. Kjo strategji do të përcaktojë kornizën e politikave për të përmirësuar qasjen e qeverisë për financimin e detyrimeve të kushtëzuara që lidhen me katastrofat. Strategjia përshkruan prioritetet kryesore të Qeverisë në menaxhimin e detyrimeve të mundshme që krijohen nga katastrofat duke minimizuar kërcënimet ndaj stabilitetit fiskal, zhvillimit ekonomik dhe shoqëror dhe mirëqenies së qytetarëve.

Azhurnuar për herë të fundit: 19 prill 2021

ZHVILLIMET E FUNDIT EKONOMIKE

Në skenën e zhvillimeve të fundit ekonomike mbizotërojnë dy ngjarje që kanë goditur rëndë, kohët e fundit ekonominë e vendit - tërmeti shkatërrimtar i vitit 2019 dhe pandemia COVID-19. Në një kohë kur vendi kishte nisur fazën e rindërtimit, shpërthimi i pandemisë e detyroi qeverinë të vendoste mbylljen e sektorëve kyç të ekonomisë, duke shkaktuar një tkurrje të fortë të ekonomisë me 10.2 përqind në tremujorin e dytë të vitit 2020. Ndër të parët që u goditën nga kjo situatë ishin sektorët e shërbimeve të udhëtimit dhe turizmit. Shitjet, fitimet dhe humbjet e vendeve të punës prekën në mënyrë disproporcionale ndërmarrjet e vogla dhe të mesme(NVM). Papunësia u rrit në 11.9 përqind në tremujorin e dytë të vitit.

Masat e distancimit social u hoqën gjatë periudhës së verës dhe punësimi nisi të rimëkëmbej, ku një pjesë e humbjeve të vendeve të punës në sektorin e prodhimit u thithën nga sektori i turizmit dhe ndërtimi. Pavarësisht rimëkëmbjes së punësimit, aktiviteti ekonomik vijoi të tkurrej me 3.4 përqind gjatë tremujorit të tretë të vitit 2020. Konsumi privat dhe investimet ranë ndjeshëm, ndërsa numri i infektimeve u rrit në mënyrë të vazhdueshme gjatë vitit. Rënia e porosive për prodhimin e veshjeve çoi në ulje të ndjeshme të eksportit të mallrave prej 6.7 përqind, ndërsa vizitat turistike ranë me 60 përqind.

Varfëria (me 5.5 dollarë amerikanë në ditë) vlerësohet të jetë rritur gjatë 2020-s me 1 pikë përqindje, ekuivalente me 28,000 të varfër të rinj. Masat për përballimin e krizës përfshinin rritjen e pagesës së ndihmës ekonomike, subvencionim të pagave, garanci kredie për të lehtësuar detyrimet e pagave dhe kapitalin qarkullues, të cilat vlerësohet të kenë shmangur një rritje të mëtejshme të varfërisë me rreth 1.8 pikë përqindjeje. Shtyrja e pagesave të  taksave dhe përjashtimet e mëtejshme nga tatimi mbi vlerën e shtuar ishin disa nga masat që u morën për të ndihmuar NVM-të, ndërsa shpenzimet publike u rritën në 33.7 përqind të PBB-së dhe të ardhurat ranë në 26.7 përqind, pavarësisht granteve të mëdha për financimin e procesit të rindërtimit.

PERSPEKTIVA EKONOMIKE

Kufizimet në turizëm dhe udhëtim ka gjasa të vijojnë deri në përfundim të procesit të vaksinimit në të gjithë botën. Në skenarin bazë, PBB-ja parashikohet të rritet me 4.4 përqind në 2021 si rezultat i rimëkëmbjes së pjesshme të eksporteve, konsumit dhe investimeve. Sektori i shërbimeve, i udhëhequr nga turizmi, dhe ai i ndërtimit pritet të jenë faktorët kyç të rimëkëmbjes ekonomike, pjesërisht falë investimeve në procesin e rindërtimit, kjo mbështetur në të dhëna nga katastrofa të ngjashme në ekonomitë në zhvillim. Investimet private do të kontribuojnë në rritjen ekonomike, me kusht që Qeveria të vijojë zbatimin e reformave për përmirësimin e klimës së biznesit. Mbas vitit 2021, ka të ngjarë që shpenzimet qeveritare të ulen për shkak të hapësirës së kufizuar fiskale.

Deficiti i llogarisë korrente pritet të ngushtohet në 8.8 përqind të PBB-së gjatë vitit 2021 dhe të vijojë të ulet në 6.5 përqind në përputhje me trendet para krizës, nxitur edhe nga përmirësimet e parashikuara në bilancin tregtar. Eksportet e shërbimeve, përfshirë turizmin dhe aktivitetet e proceseve të biznesit, të cilat po rriten me shpejtësi, do të çojnë në ngushtim të deficitit tregtar në periudhë afatmesme. Rritja e importeve pritet të shkojë në 13 përqind në 2021, si rezultat i përshpejtimit të investimeve në infrastrukturë.

Me rifillimin e aktivitetit ekonomik, të ardhurat parashikohet të rriten deri në 27.6 përqind të PBB-së për periudhën 2022-25. Borxhi publik i Shqipërisë pritet të ulet gradualisht në periudhë afatmesme.   

Azhurnuar për herë të fundit: 19 prill 2021