Co Francja i Szwecja mają ze sobą wspólnego? – zastanawia się menedżer Banku Światowego dla Polski i krajów bałtyckich
Znajdują się w nielicznej grupie krajów europejskich, które nie doświadczyły dramatycznego spadku wskaźnika dzietności – w dużym stopniu dzięki efektywnej polityce państwa. W Polsce kobieta rodzi średnio 1.4 dziecka w ciągu całego życia. Dane dla Włoch , Hiszpanii i Niemiec są niemal identyczne. W niektórych krajach Azji Wschodniej wskaźnik dzietności jest jeszcze niższy: 1.2 w Korei, 1.15.
w Singapurze. Mimo tak różnych doświadczeń innych krajów, Francji i Szwecji udało się utrzymać wskaźniki dzietności na poziomie zbliżonym do poziomu zastępowalności pokoleń.
Co zatem robią te dwa kraje? Jakie wspólne elementy łączą ich politykę?
Nie tylko świadczenia
Okazuje się, że wspólnych elementów nie ma wcale wiele. Systemy obu krajów różnią się pod niemal każdym względem. Oparte są na odmiennej filozofii, mają różne cele, i przewidują różne środki działania.
Decyzja o posiadaniu dziecka jest prawdopodobnie najważniejszą decyzją, jaką podejmuje para, najważniejszą decyzją w życiu kobiety. Na tę decyzję, jak wiemy z własnego doświadczenia, wpływa szereg czynników. Nie jest więc zaskoczeniem, że w toku badań nie udało się wyłonić jednego konkretnego środka, który miałby znaczący wpływ na wskaźnik dzietności. Każdy środek ma swoje uzasadnienie i jest na swój sposób użyteczny – na przykład dobrze ukierunkowane świadczenia rodzinne mogą zmniejszyć liczbę dzieci dorastających w ubóstwie. Same w sobie jednak świadczenia rodzinne nie spowodują podniesienia wskaźnika dzietności. Do tego potrzebne jest połączenie różnych środków.
Jak pogodzić rodzinę i pracę
W dzisiejszym świecie, kobiety często czują, że muszą dokonać wyboru pomiędzy satysfakcjonującym życiem zawodowym i społecznym a udanym życiem rodzinnym. W obliczu takiego wyboru, wiele z nich decyduje się nie mieć dzieci. Co ciekawe, kraje, które próbowały wspierać tradycyjny model rodziny nie odniosły sukcesów jeśli chodzi o podniesienie wskaźnika dzietności, prawdopodobnie ze względu na to, że jeszcze bardziej zaostrzyło to konieczność wyboru pomiędzy macierzyństwem a „nowoczesnością”. Kraje, które odniosły sukces, starały się umożliwić kobietom pogodzenie satysfakcjonującego życia zawodowego i społecznego z udanym życiem rodzinnym.
Sposób realizacji tego celu odzwierciedla kulturę obu krajów. Obecna polityka rodzinna Francji jest wynikiem kompromisu pomiędzy celami podniesienia dzietności, zapewnienia uzupełnienia dochodów rodziny, oraz promowania równowagi pomiędzy życiem zawodowym i rodzinnym. Szwedzka polityka rodzinna nie zawiera bezpośrednich zachęt do rodzenia dzieci: jej głównym celem jest raczej wspieranie uczestnictwa kobiet w rynku pracy oraz promowanie równości płci. Niemniej, oba zestawy środków są skuteczne. Działają, ponieważ odnoszą się do rzeczywistych problemów, z jakimi stykają się w swoim kontekście kulturowym rodziny, a w szczególności kobiety. Działają również dlatego, że towarzyszy im polityka mająca na celu wspieranie szerszych zmian społecznych, jak np. zwrócenie większej uwagi na kwestie równości płci.
Nie ma jednego sposobu
Nie ma tu magicznej różdżki. Nie ma też „globalnych dobrych praktyk”, które Polska mogłaby przenieść na swój grunt. Skutecznym sposobem jest znalezienie w każdej kulturze, w każdym społeczeństwie, sposobu na to, by kobiety nie musiały wybierać pomiędzy pracą zawodową a rodziną. Skutecznym sposobem na to z kolei jest zaangażowanie w dialog kobiet oraz ich mężów lub partnerów i omówienie ich rzeczywistych potrzeb, tak, by można było bezproblemowo łączyć życie rodzinne z zawodowym.
