Elastyczność, prostota administracyjna, oraz niższe opodatkowanie charakteryzujące umowy cywilnoprawne tłumaczą ich popularność w Polsce, jak wskazują wyniki badań w grupach fokusowych, przeprowadzonych przez Bank Światowy wśród pracodawców w całym kraju. Umowy cywilnoprawne wykorzystywane są w coraz większym stopniu ponieważ wydają się być bardziej odpowiednie dla potrzeb promowania zatrudnienia wśród niektórych segmentów siły roboczej – jak np. starszych pracowników czy kobiet zainteresowanych pracą w niepełnym wymiarze godzin – równocześnie umożliwiając nabycie doświadczenia młodym pracownikom, którzy dopiero wchodzą na rynek pracy.
Niemniej jednak, mimo, że niemal połowa starszych pracowników twierdzi, że są zatrudnieni na umowach tymczasowych z wyboru, w przypadku większości pozostałych grup poszukujących pracy takiego wyboru nie ma. Analiza wyników badania grup fokusowych wskazuje, że pracownicy, którym narzucono tymczasową formę zatrudnienia zarabiają mniej niż pracownicy zatrudnieni na podobnych stanowiskach na umowach o pracę.
Mimo, ze takie praktyki w zakresie zatrudnienia są na świecie dość powszechne, w Polsce mogą prowadzić do powstania specyficznej grupy problemów. W przeciwieństwie do umów o pracę, umowy cywilnoprawne nie zapewniają automatycznego zgłoszenia do ubezpieczeń zdrowotnych czy społecznych. Ponadto, w przypadku takich umów pracownikowi nie przysługuje płatny urlop, płaca minimalna czy ustalony okres wypowiedzenia – co sprawia, że wielu pracowników uwięzionych jest w pułapce nisko płatnych umów nie zapewniających praktycznie żadnego bezpieczeństwa zatrudnienia. Ponadto, firmy nie mają motywacji do tego, by inwestować w szkolenia czy rozwijanie umiejętności pracowników tymczasowych – co potencjalnie, jeśli większość nowych pracowników będzie zatrudniana na umowach tymczasowych, może stanowić przeszkodę na drodze wzrostu produktywności w Polsce.
W ramach partnerstwa opartego na wymianie wiedzy pomiędzy Bankiem Światowym a Polską, eksperci Grupy Banku Światowego współpracują ze swoimi partnerami w różnych ministerstwach, organizacjach i stowarzyszeniach w Polsce, tak, by lepiej zrozumieć wpływ – zarówno pozytywny, jak i negatywny – umów tymczasowych, oraz rozważyć sposoby ogólnej poprawy sytuacji zatrudnienia. Współpraca partnerska w tym zakresie ma na celu zarówno lesze zrozumienie wyjątkowych warunków, jakie tworzą się na polskim rynku pracy jak też opracowanie odpowiednich rozwiązań alternatywnych.
Według wstępnych wyników przeprowadzonych badań, ograniczenie zastosowania umów cywilnoprawnych będzie wymagać interwencji w wielu obszarach, tak, by uniknąć znacznej skali zniechęcenia do zatrudniania pracowników, wynikającego ze wzrostu kosztów pracy obecnych pracowników tymczasowych, zwłaszcza osób o niskich kwalifikacjach.
W szczególności, pierwszy krok powinien polegać na ograniczeniu zastosowania umów cywilnoprawnych do prac nietypowych, w granicach prawa, poprzez bardziej rygorystyczne egzekwowanie przepisów. Po drugie, umowy cywilne powinny się wiązać z podobnymi obowiązkami w zakresie składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz opodatkowania jak umowy o pracę, tak, by zmniejszyć istniejące obecnie różnice w warunkach zatrudnienia i zakresie podstawowej ochrony.
Równocześnie, można podjąć szereg środków w celu zmniejszenia kosztów związanych z umowami o pracę. Po pierwsze, podniesienie kwoty wolnej od opodatkowania oraz znaczące uproszczenie regulacji kodeksu pracy zmniejszyłoby ponoszone przez przedsiębiorców koszty przenoszenia pracowników z umów tymczasowych na umowy o pracę. Po drugie, dalsze działania mogłyby pomóc w zmniejszeniu różnic pomiędzy umowami tymczasowymi a umowami o pracę, w szczególności jeśli chodzi o koszty i procedury zwalniania pracowników, tak, by ułatwić większości pracowników przechodzenie w tryb zatrudnienia na umowach o pracę.
