Türkiye ülkenin 80 yıldan uzun bir süre içinde yaşadığı en kötü deprem felaketinin birinci yıldönümünü anarken, çok kapsamlı bir yeniden inşa ve iyileştirme çabası devam ediyor. 6 Şubat 2023 depremleri daha önce benzeri görülmemiş düzeyde can kaybına, evlerin ve altyapıların tahrip olmasına ve 14 milyon kişinin yaşadığı 11 güney ilinin ekonomilerinin zarar görmesine yol açtı.
Kilit bir kalkınma ortağı olarak, Dünya Bankası Grubu deprem sonrası iyileştirme çabalarını desteklemek için rekor bir hızla harekete geçti. Şu anda, hasar gören veya yıkılan altyapının yeniden inşasına, sağlık hizmetlerinin yeniden tesisine, 7.000 kişi için köy evlerinin yeniden inşasına ve küçük işletmelerin toparlanmasına yardımcı olmak için 1,45 milyar ABD$ tutarındaki iki Banka finansmanlı operasyon devam etmektedir ve 600 milyon ABD$ tutarında bir operasyon da etkilenen bölgelerde işletmelere kredi akışını kolaylaştırmaktadır.
Arama ve Kurtarma
Deprem meydana geldikten sonraki en acil ihtiyaç insanların hayatlarını kurtarmak oldu. Devasa bir arama ve kurtarma operasyonu kapsamında, uzman araç gereçlerle donatılmış binlerce acil durum çalışanı etkilenen bölgelere sevk edildi.
Banka tarafından finanse edilen Sürdürülebilir Şehirler Projesi kapsamında Antalya Atıksu Arıtma Tesisi için yeraltındaki su kaçaklarını tespit etmek amacıyla satın alınan ses tespit ekipmanları depremden etkilenen Hatay ilinde enkaz altında kalan insanları aramaya yardımcı olmak için kullanıldı.
Antalya Atıksu Arıtma Tesisinde Satın Alma Sorumlusu olarak görev yapan Esra Volkan bununla ilgili olarak şunları belirtti: “Biz bu cihazları su kaçaklarını tespit etmek için kullanmamıza rağmen, bunlar her türlü sesi tespit edebiliyor. Bunlar sese duyarlı cihazlar ve aynı zamanda titreşim algılama özellikleri de var. Deprem trajedisi yaşandığında, ekipmanlarımız insanların hayatlarını kurtarmak için arama ve kurtarma çalışmalarında kullanıldı”.
Sağlık Hizmetleri
Deprem ile büyük bir bölümü yerle bir olan Antakya’da, halka sunulan sağlık hizmetlerinin yeniden tesis edilebilmesi için 300 yataklı Defne hastanesi rekor bir süre içerisinde inşa edildi. Banka Grubu tarafından finanse edilen iki projenin – Türkiye Deprem Sonrası İyileştirme ve Yeniden İnşa Projesi ve Sağlık Sisteminin Güçlendirilmesi ve Desteklenmesi Projesi– yardımı ile, Defne Hastanesi yoğun bakım, diyaliz ve MRI görüntüleme dahil olmak üzere genel ve uzman sağlık hizmetlerini sunmasını sağlayacak tıbbi ekipmanları ve diğer cihazları temin edebilmiştir.
Defne Devlet Hastanesi Başhekimi Dr. Barış Kavvasoğlu duygularını şöyle paylaştı: “Böyle tam donanımlı bir sağlık tesisinin hızlı bir şekilde yeniden inşa ve tesis edilmesi bizler için bir umut timsali olmuştur; sadece sağlık hizmetleri sunmakla kalmayıp aynı zamanda toplumumuz için depremlerde çok fazla kaybettiğimiz bir toparlanma ve yenilenme umudu sunmuştur.”
Banka Grubu’nun Çok Taraflı yatırım Garanti Ajansı da ayrı olarak Gaziantep ilinde günde 9.000 hastaya hizmet verecek kapasitede bir hastanenin yapımı için garantiler sağlamaktadır. Banka tahminlerine göre, sağlık altyapısının neredeyse üçte biri depremlerde ağır bir şekilde hasar görmüştür ve sağlık sektörü için iyileştirme ve yeniden inşa maliyeti 4,3 milyar ABD$ olarak tahmin edilmektedir.
Geçim Kaynaklarının Yeniden Tesisi
Su, petrol ve sondaj boruları için özel makine parçaları imal eden Kaltek Makine şirketinin sahibi Edip Kılıçlar, “insanların çektikleri acıların ve yaşanan yıkımın yanında bir finansal deprem de yaşadıklarını” vurguluyor. Antakya’da faaliyet gösteren şirket deprem öncesinde 30 kişi istihdam ediyordu ve yıllık yaklaşık 25 milyon ABD$ gelir üretiyordu. Deprem ile birlikte tüm bunlar sona erdi. Binadaki hasar o kadar büyük değildi ama insan sermayelerinin yüzde 50’sini kaybettiler. Şirket depremden üç ay sonra kısmen yeniden faaliyete başlayabildi ve Aralık ayında Banka Grubu tarafından finanse edilen Türkiye: Deprem Sonrası Mikro, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Canlanması Destek projesi kapsamında 10.000 ABD$ tutarında geri ödemeli hibe şeklinde bir can suyu finansmanından yararlandı. Afet sebebiyle başka yerlere taşınmak zorunda kalan nitelikli çalışanlarının kaybı dahil olmak üzere aynı anda çok sayıda zorluk ile mücadele etmeye devam eden Edip Kılıçlar en yakın zamanda yeniden tam olarak faaliyete geçebilmeyi, umut ediyor.
Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) tarafından uygulanan 450 milyon ABD$ tutarındaki Türkiye: Deprem Sonrası Mikro, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Canlanması Destek Projesi, depremden etkilenen illerde uygun M-KOBİ’leri destekleyerek ekonomik toparlanmayı teşvik etmeyi amaçlıyor. Eylül 2023’te yürürlüğe giren proje bugüne kadar yaklaşık 9.000 M-KOBİ’ye can suyu kredileri kullandırmış durumdadır.
Bu, Banka Grubu’nun Uluslararası Finans Kurumu’nun (IFC) desteği ile sağlanmıştır. IFC özel sektör için krediye erişimin iyileştirilmesinde kullanılmak üzere finansal sektöre kaynak aktarmıştır. 530 milyon ABD$ tutarında bir fon M-KOBİ’ler üzerinde odaklanırken, 150 milyon ABD$ tutarında bir paket de deprem bölgesindeki kilit öneme sahip bir imalat şirketini destekleyecektir.
Depremlerden en çok etkilenen 11 ilde yaklaşık yarım milyon özel şirket bulunuyor ve bunların yüzde 99'u yoksul ve yoksula yakın hanehalklarının ana istihdam kaynağı olan M-KOBİ’lerden oluşuyor.
