Skip to Main Navigation
Results Briefs 12 prill 2022

Infrastruktura digjitale përforcon reziliencën dhe përmirëson jetën në Kosovën rurale

Image

Projekti për Ekonominë Digjitale të Kosovës (KODE) përmirësoi qasjen në shërbime brezgjerë me cilësi më të mirë për popullsinë rurale.

Fotot: Sara Ibrahimi / KODE


Me mbështetjen e Bankës Botërore, Kosova tani ka numrin më të madh në Evropë të abonimeve për internet me shpejtësi të lartë për amvisëri, dhe me depërtim të internetit prej 135 për qind, ia kalon vendeve kryesuese të BE-së. Programi i vendit për sistemin brezgjerë rural, i zbatuar mirë dhe në kohën e duhur, shfrytëzoi kapitalin privat dhe siguroi lidhje jetike digjitale me lokacionet e largëta ku nevoja ishte më e madhe - shkolla, qendra shëndetësore dhe shtëpi.

Sfida

Vetëm pak vite më parë, në vitin 2018, popullsia rurale e Kosovës nuk kishte qasje të barabartë në mundësitë sociale dhe ekonomike online. Shkollat dhe qendrat e largëta shëndetësore mbështeteshin në lidhje të dobëta në internet ose kishin mbetur të palidhura. Duke mos pasur mundësi për punë dhe studime online, rreth 200 fshatra pa lidhje me internetin, si Makreshi, Stanishori dhe Guska, po humbisnin familje të reja që shkonin të jetonin në qytete. Terreni malor dhe dendësia e ulët e popullsisë nënkuptonin se operatorët nuk ishin në gjendje të siguronin lidhje të mirë në baza komerciale. Për më tepër, besimi i ulët tek institucionet ishte pengesë që sektori privat dhe ai publik të punonin së bashku në mënyrë efektive për ta mbyllur këtë hendek. Në vitin 2019, Kosova ishte një nga dy vendet e fundit evropiane pa Rrjetin Kombëtar të Hulumtimit dhe Edukimit (RRKHE), një organizatë e specializuar e dedikuar për të mbështetur nevojat e komuniteteve të hulumtimit dhe edukimit brenda një vendi.

Qasja

Projekti për Ekonominë Digjitale të Kosovës (KODE), i cili filloi në vitin 2018, përmirësoi qasjen në shërbime brezgjerë me cilësi më të mirë dhe me  shpejtësi të -lartë në zonat e projektit, duke hapur burime online të njohurive, shërbime dhe tregje pune për qytetarët, si dhe institucionet publike dhe akademike.

Duke u mbështetur në vitet e bashkëpunimit me Kosovën, Banka Botërore i përdori njohuritë dhe financimin e saj për të mbështetur reformat transformuese sektoriale. Kjo përfshinte mundësimin e përdorimit të infrastrukturës me fibra të Operatorit të Sistemit, Transmisionit dhe Tregut të Kosovës (KOSTT), dhe mbështetjen e dizajnimit të pilotëve inovativë të sistemit brezgjerë, të cilët favorizuan konkurrencën e hapur, duke siguruar përzgjedhjen e operatorëve të internetit që ofrojnë çmimin më të ulët dhe kërkojnë financim më të ulët që përputhet me fondet e qeverisë. Banka Botërore përdori gjithashtu fuqinë e saj të mbledhjes për të ndërtuar besimin mes palëve publike dhe private.


"Fshatarët e izoluar që ishin të infektuar me COVID-19 ishin të shqetësuar për shëndetin e tyre dhe na kontaktonin përmes Viber (një aplikacion për mesazhe) ose çdo aplikacioni tjetër të komunikimit të menjëhershëm, për të na treguar simptomat e tyre dhe për të pyetur nëse gjendja e tyre shëndetësore po përkeqësohej. Unë dhe një mjek u jemi përgjigjur shumë mesazheve. Gjithashtu, si banore e këtij fshati mund të them se pa internet ishim si të izoluar nga bota."
Melihate Asllani, Nurse, Guskë Village
Melihate Asllani
Infermiere, Fshati Guskë

Rezultatet

  • Deri në vitin 2021, mesatarisht 80 për qind e familjeve në 163 fshatra të mbuluar nga projekti u abonuan në shërbimet e sistemit brezgjerë me çmime të ngjashme me ato në Prishtinë dhe qytete të tjera më të mëdha kosovare. Kjo e çoi depërtimin mesatar kombëtar të sistemit brezgjerë në 135 për qindmë i larti në Evropë.
  • Deri në vitin 2022, 76 shkolla dhe 27 institucione shëndetësore në lokacione të largëta u lidhën me lidhje me shpejtësi ultra të lartë.
  • Kapitali privat që u mobilizua siguroi 30 për qind të financimit (3.4 milionë euro) për infrastrukturën e ndërtuar në zonat e thella të Kosovës. Dizajni pro konkurrencës i projektit mundësoi zbatimin efikas, duke kursyer rreth 40 për qind të fondeve publike të destinuara për infrastrukturë. Deri në vitin 2021, nga projekti përfituan 20 operatorë interneti, shumica e të cilëve ishin ndërmarrje të vogla dhe të mesme lokale (NVM) që i forcuan bizneset e tyre.
  • Në vitin 2019, Kosova nënshkroi një Memorandum Mirëkuptimi me institucionet kombëtare të arsimit të lartë dhe themeloi RRKHE-në e Kosovës (RRKHEK), duke e lidhur Kosovën për herë të parë me rrjetin mbarë evropian të universiteteve, GÉANT. Për pasojë, universitetet kosovare tani janë në gjendje të ndërmarrin shkëmbim njohurish dhe bashkëpunim në hulumtime.

"Të nxënit nga distanca ishte sfidë për mua, por ndihem shumë me fat që kishim lidhjen e internetit në shtëpi që më lejoi të merrja përditësimet e mësimeve. Mësimdhënësi im më ndihmoi të mësoja si ta përdorja platformën online për të ndjekur mësimet dhe për t’i dorëzuar detyrat e shtëpisë."
Petra Kosumanoviç, Primary school student, age 14, Makresh Village
Petra Kosumanoviç
Nxënëse e shkollës fillore, 14 vjeç, fshati Makresh

Kontributi i Grupit të Bankës

Projekti KODE mbështetet nga një kredi e Asociacionit Ndërkombëtar për Zhvillim (IDA) prej 20.7 milionë eurosh.

Partnerët

Ministria e Zhvillimit Ekonomik është organi zbatues që ofron drejtim strategjik dhe mbikëqyrje teknike të gjithë projektit KODE. Partnerët e projektit përfshijnë Universitetin e Prizrenit, GÉANT dhe Autoritetin Rregullator për Komunikimet Elektronike dhe Postare të Kosovës.


"Nxënësit tanë janë kryesisht nga fshatrat Guskë dhe Devë. Ne kemi vazhduar me shkollimin online gjatë mbylljes, falë lidhjes së internetit që u vendos muaj më parë në këto fshatra."
Image
Ukë Kuka
Drejtori i shkollës, fshati Guskë

Rruga përpara

Suksesi i programit të sistemit brezgjerë rural në Kosovë e ka kthyer në model për projekte të ngjashme të Bankës Botërore në pjesë të tjera të botës. Në maj të vitit 2022, Kosova do të përurojë qendrën hibride të komputimit cloud të RRKHEK-së për të ofruar shërbime inovative (p.sh., Inteligjenca Artificiale, të nxënit e makinës) për universitetet kosovare. Pilotët e shërbimit të RRKHEK-së janë planifikuar me Universitetin e Prizrenit. Programi i Rinisë Online dhe Rritjes (YOU) trajnon 2000 të rinj për shkathtësi të avancuara digjitale për të cilat kërkesa është e lartë, si dhe mbështet punësimin e tyre. Programi YOU mbështetet në pilotët e suksesshëm të projektit Gratë në Punë Online (WOW). Trajnimet e para YOU kanë tërhequr interes të madh mes të rinjve, me 2500 kandidatë të regjistruar në vetëm një javë.


"Ne kemi avancuar në shtrirjen e rrjetit të fibrave optike në zonën tonë, teknologji e cila nuk ishte instaluar më parë nga kompania jonë. Kemi një rritje të ndjeshme si kompani, çka është reflektuar në rritjen e numrit të të punësuarve si dhe në kënaqësinë e klientëve."
Bajram Hyseni, CEO at ISP Giga Group, Gjilan City
Bajram Hyseni
Kryeshef Ekzekutiv i ISP Giga Group, Qyteti i Gjilanit