Скопје, 24 октомври, 2022 година – Економската состојба во сите шест економии на Западен Балкан и понатаму е под влијание на тековната војна во Украина и наглото зголемување на цените на енергијата, како и забавување на глобалниот раст, се вели во најновиот Редовен економски извештај за Западен Балкан (бр. 22 во серијата). Овие кризи создаваат силни предизвици за регионот, и покрај подобро од очекуваниот раст од почетокот на годината.
Во првата половина на 2022 година, економскиот раст, предводен од приватната потрошувачка и инвестициите, се покажа робустен, надминувајќи ги очекувањата. Нивото на вработеност достигна историски највисоко ниво во неколку земји до средината на 2022 година, додека стапката на вработеност во регионот сега е во просек 46 проценти, што е зголемување од 3 процентни поени во однос на средината на 2021 година.
Сепак, динамиката на раст сега започнува да забавува, во пресрет на сè поголемите предизвици. Повисоките цени на енергијата и храната ја турнаа инфлацијата на ниво незабележано со години, намалувајќи ја куповната моќ и деловната доверба. Закрепнувањето на пазарот на трудот почна да забавува, со послаба вработеност во услови на висока инфлација и зголемена неизвесност.
„Иако растот во првата половина на 2022 година се покажа како релативно робустен, јасно е дека регионот сега се движи кон нова бура“, рече Сања Маџаревиќ-Сујстер, виш економист на Светска банка и главен автор на извештајот. „Комбинацијата од шокови силно ја обременува перспективата на регионот. Затегнатите глобални услови за финансирање, забавувањето, како на домашната, така и на надворешната побарувачка, како и намалувањето на довербата на фирмите и потрошувачите секако ќе се одразат на финансискиот сектор во регионот“.
Погодена од војната во Украина и енергетската криза, Северна Македонија се соочува со највисока инфлација досега, со што несразмерно се намалуваат реалните приходи на сиромашните. Со ограничен фискален простор, зголемен јавен долг и зголемени трошоци за финансирање, фискалната поддршка треба да се насочи кон најранливите домаќинства и фирми. Во исто време, затегнувањето на монетарната политика треба да постигне рамнотежа помеѓу сузбивање на инфлацијата и избегнување на забавена економска активност.
„Поддршката на Владата за енергетски ранливите групи е важен чекор во вистинска насока, но мерките треба да бидат насочени и временски ограничени за да се минимизираат фискалните ризици“, додаде Масимилијано Паолучи, директор на Светска банка за Северна Македонија и Косово. „Во исто време, фокусот треба да продолжи да биде на долго-одложуваните структурни реформи за да се поттикне растот и да се отворат нови работни места “.
Според извештајот, таквите реформи вклучуваат мерки за зголемување на нивото на пазарна конкуренција, отстранување на бариерите за влез на бизнисите, подобрување на задржувањето и реинвестирањето кај странските инвеститори, намалување на бариерите за учество на женската работна сила, подобрување на квалитетот на образованието и подигнување на стандардите за управување, вклучувајќи ја и дигитализацијата.
Тековната криза, исто така, ја истакнува важноста од забрзана зелена транзиција во регионот, подалеку од волатилните јаглеводороди кон почисто производство на електрична енергија, како и поеколошки модели на производство и потрошувачка, се вели во извештајот.
