WASZYNGTON, 24 listopada 2025 r. Kraje regionu Europy i Azji Środkowej (ECA) muszą bardziej efektywnie wykorzystywać posiadane zasoby i inwestować w rozwój firm oraz potencjału ludzkiego, aby stworzyć podstawy do szybszego wzrostu gospodarczego, wynika z opublikowanego dziś raportu Banku Światowego.
Autorzy raportu TIDES of Change: Igniting Productivity Growth in Europe and Central Asia (Fale zmian: Jak uzyskać wzrost produktywności w regionie Europy i Azji Środkowej) podkreślają, że inwestycje kapitałowe i rosnąca aktywność zawodowa to warunki konieczne, lecz niewystarczające do pobudzenia wzrostu gospodarczego. Niezbędna jest także produktywność, która jest miarą efektywności wykorzystania kapitału i siły roboczej.
Wzrost produktywności o 10 proc. pozwoliłby na stworzenie niemal 2 milionów miejsc pracy w regionie. Ukazuje to silny związek pomiędzy wzrostem produktywności i zatrudnienia w różnych krajach i sektorach.
Zdaniem autorów raportu, spowolnienie wzrostu gospodarczego w regionie ECA po światowym kryzysie finansowym było spowodowane niemal wyłącznie spadkiem produktywności. Spowolnienie to zbiegło się w czasie z wyhamowaniem reform, co umożliwiło wystąpienie zakłóceń rynkowych takich jak m.in. silna obecność mniej wydajnych przedsiębiorstw państwowych. Tym samym zasoby nie zostały ulokowane tam, gdzie mógłby wypracować największy zwrot. W połączeniu z niepełną integracją z rynkami globalnymi oraz niższym potencjałem przedsiębiorstw czynniki te stanowiły barierę dla produktywności i ciążyły na tempie wzrostu gospodarczego krajów regionu. Bez poprawy produktywności zwrot z dodatkowych inwestycji kapitałowych przynosi mniejsze zyski niż w przeszłości.
Jak napisano w raporcie, wyższa produktywność przekłada się ostatecznie na wzrost dobrobytu, więcej nowych miejsc pracy i podwyżki wynagrodzeń. Gdyby po 2008 roku tempo wzrostu produktywności utrzymywało się na poziomie sprzed wybuchu kryzysu finansowego, PKB regionu byłby wyższy o ok. 62 procent.
Najbardziej produktywnymi przedsiębiorstwami są eksporterzy: chociaż w większości krajów regionu stanowią stosunkowo niewielki odsetek ogółu firm, mają nieproporcjonalnie duży wpływ na zatrudnienie, inwestycje i wartość dodaną. Skala wymiany handlowej w gospodarkach regionu jest średnio o 45 procent niższa niż możliwości, co wskazuje na ogromny, niewykorzystany potencjał korzyści płynących z integracji handlowej i bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Warto zmobilizować ten uśpiony potencjał, szczególnie że międzynarodowe korporacje deklarują chęć inwestowania w bardziej lokalne i odporne łańcuchy wartości. W tym celu trzeba będzie jednak przeprowadzić reformy otoczenia biznesu i wzmocnić potencjał krajowych przedsiębiorstw w zakresie współpracy z międzynarodowymi firmami, które charakteryzują się wysoką produktywnością.
Autorzy raportu argumentują, że chcąc w pełni wykorzystać potencjał produktywności w regionie trzeba podjąć ukierunkowane reformy w obszarach, takich jak: handel, inwestycje, cyfryzacja, efektywność i umiejętności.
„Dowody są jednoznaczne”, stwierdził Asad Alam, dyrektor regionalny na kraje Europy i Azji Środkowej w pionie Prosperity w Banku Światowym. „Tam, gdzie występuje silna konkurencja, firmy mają dostęp do technologii i finansowania, gospodarka jest otwarta na handel i inwestycje, a pracownicy potrafią stosować nowe technologie i reagować na zmiany, mamy do czynienia ze wzrostem produktywności. Firmy się rozwijają, zwiększają zatrudnienie i działają dynamiczniej, co napędza wzrost dochodów i decyduje o sukcesie kraju.”
Twórcy raportu po raz pierwszy wykorzystali dane na poziomie przedsiębiorstw, by przedstawić nowe spostrzeżenia na temat produktywności w krajach regionu, ze szczególnym uwzględnieniem panujących trendów, ich przyczyn oraz skali wyzwań i możliwości. Dane obejmują ponad 40 milionów obserwacji z lat 2008-2023 zebranych w różnych sektorach gospodarki w 16 państwach przez krajowe urzędy statystyczne, urzędy skarbowe i inne instytucje.
Z raportu wynika, że należy jak najszybciej wrócić na ścieżkę reform, a rolą rządów jest wpisanie poprawy produktywności do krajowych strategii i planów działań, tworzenie warunków sprzyjających konkurencji, dbanie o przejrzystość zamówień publicznych oraz monitorowanie postępów w procesie reform. Zdaniem twórców raportu, dzięki odpowiedniej polityce i zaangażowaniu decydentów, liderów biznesu i wszystkich zainteresowanych stron kraje w regionie Europy i Azji Środkowej mogą odzyskać dynamikę wzrostu i tworzyć nowe, wysokiej jakości miejsca pracy.
