Innowacje w Polsce – odpowiedź na pytanie za 10 miliardów EUR

Minęło niemal dziesięć lat od przystąpienia Polski do Unii Europejskiej; w tym czasie wprowadzono w Polsce szereg reform gospodarczych i społecznych, które przekształciły jej gospodarkę i pozwoliły na zdumiewająco szybką konwergencję z innymi krajami członkowskimi UE. Mimo, że Polska była jednym z nielicznych krajów, które w okresie kryzysu gospodarczego zdołały utrzymać relatywnie szybkie tempo wzrostu gospodarczego, jej gospodarka obecnie zwalnia i oczekuje się, że wzrost w 2013 roku wyniesie zaledwie około 1%.

Pomimo spadku koniunktury, Polska nadal realizuje kluczowe inicjatywy gospodarcze, w tym inicjatywy zawarte w Strategii Europa 2020. Nie ustaje również w swoich wysiłkach mających na celu zapewnienie trwałego wzrostu dochodów 40% najmniej zarabiających – czego dowodem jest zatwierdzona niedawno  Strategia Partnerstwa (Counrty Partnership Strategy)  z Grupą Banku Światowego.   W ramach tych wysiłków, twórcy polityki państwa podkreślili nadrzędne potrzeby Polski odnośnie postępu w sferze innowacji napędzanych przez sektor prywatny – jest to jeden z obszarów stanowiących dla kraju największe wyzwanie.   

Pomimo podejmowanych w ostatnich latach wysiłków na rzecz poprawy sytuacji w obszarze innowacji, Polska nadal pozostaje w tyle za innymi jeśli chodzi o ogólne wydatki na działalność badawczo-rozwojową.  W roku 2010, polskie wydatki na badania i rozwój wyniosły zaledwie 0.74% produktu krajowego brutto (PKB) – mniej niż połowę nakładów, jakie ponosi sąsiadująca z Polską Republika Czeska, która przeznacza na ten cel 1.56% swojego PKB. Ponadto, bieżące wydatki na badania i rozwój w Polsce plasują się znacznie poniżej celu wyznaczonego w Strategii Europa 2020, wynoszącego 3% PKB, i są tylko nieznacznie bliższe własnemu celowi Polski, wynoszącemu 1.7%. Obecnie, przy wsparciu funduszy strukturalnych UE, Polska podejmuje działania mające na celu poprawę sytuacji.

Nowe relacje

Aby stymulować rozwój innowacji w kraju, Polska aktywnie wdraża liczne instrumenty finansowe, modernizuje infrastrukturę badwczą i buduje  strategiczne międzynarodowe relacje partnerskie. W świetle faktu, iż niemal 10 mld EUR z funduszy strukturalnych zostało przeznaczone bezpośrednio na poprawę rezultatów innowacji, rząd Polski opracowuje nowe strategie mające zapewnić ogólną efektywność nowych i już realizowanych inicjatyw w sferze innowacji. Uznając, że w przeszłości wydatki publiczne na wspieranie innowacji w sektorze prywatnym nie były realizowane tak efektywnie, jak można by się było spodziewać, przedstawiciele urzędów polskich badają obecnie nowe możliwości wydatkowania tych funduszy. W ramach tego procesu, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego włączyło w prace Bank Światowy, korzystając z mechanizmu usług odpłatnych (Reimbursable Advisory Services, RAS), zlecając mu przegląd i recenzję dokumentów strategicznych i operacyjnych sterujących polityką innowacji w kraju do roku 2020, w oparciu o nową koncepcję inteligentnych specjalizacji, opracowaną przez Komisję Europejską. 

Ta nowa relacja podkreśla determinację rządu polskiego do wykroczenia poza wcześniej podejmowane inicjatywy i zbadania nowych możliwości, oferujących skuteczniejszą transformację systemu innowacji – tak w Polsce, jak i w całym regionie. Ilustracją nowych kierunków działań mogą być niedawne warsztaty, zorganizowane przez rząd polski i Grupę Banku Światowego, które odbyły się w dn. 28 czerwca. Uczestnikami warsztatów, które miały na celu prezentację wstępnych wniosków z dokonanego przez Bank Światowy przeglądu krajowych i regionalnych strategii innowacji w oparciu o koncepcję inteligentnych specjalizacji, a także analizę konkretnych instrumentów, które można by zastosować w Polsce w celu stymulowania rozwoju innowacji, byli kluczowi urzędnicy i twórcy polityki z Europy oraz innych krajów - w tym Izraela, Danii i Chile. Angażując podczas warsztatów wiedzę ekspercką spoza regionu, Polska wykazała się chęcią zbadania zagadnienia innowacji z perspektywy globalnej – wyciągnięcia wniosków z najlepszych praktyk w celu odpowiedniego doboru polityki i skali prowadzonych programów. 

Od doganiania do samodzielnego postępu

Rozwinięcie skali innowacji w Polsce do poziomu globalnego jest kluczowym elementem dla dalszego dynamicznego rozwoju gospodarczego. W ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci, trajektoria gospodarcza Polski wyznaczana była przez potrzebę nadrobienia zaległości w stosunku do partnerów zachodnioeuropejskich.  Od roku 1989, dochody liczącej ponad 38 mln osób ludności Polski wzrosły w ujęciu realnym bardziej niż dwukrotnie, co jest najlepszym wynikiem w Europie; w ostatnich latach Polska również rozwijała się szybciej niż którykolwiek z jej środkowoeuropejskich sąsiadów.  Niemniej jednak, utrzymują się różnice poziomu dochodów w porównaniu z krajami Europy Zachodniej. Aby zniwelować te różnice i kontynuować szybką konwergencję, Polska obecnie koncentruje się na stymulowaniu sił napędowych rozwoju gospodarczego, kierując się ku nowej przyszłości ekonomicznej. Innowacje – opracowanie i komercjalizacja nowych na rynku produktów oraz usług – stanowi zarówno wyzwanie, jak i szansę dla przyszłych perspektyw Polski.

W ostatnim dziesięcioleciu, rozwój gospodarczy Polski polegał w większym stopniu na absorpcji technologii – zastosowaniu już istniejących technologii i procesów w nowym środowisku, w którym ich implikacje rynkowe i handlowe nie były w pełni znane – niż na działalności badawczo-rozwojowej czy innowacjach. Obecnie, w miarę tego, jak polska gospodarka zaczyna spowalniać, a globalny kryzys gospodarczy się przedłuża, konieczna jest zmiana polityki, odejście od dawnego modelu rozwojowego i zbadanie nowych kierunków, które umożliwiłyby kontynuację rozwoju obserwowanego w przeszłości. 

„Absorpcja technologii oczywiście nadal będzie konieczna w kraju takim, jak Polska”, mówi Marcin Piątkowski, Senior Financial Economist i współautor raportu Poland Enterprise Innovation Support Review, „jednak nie ma powodów do tego, by nadal subsydiować tę absorpcję poprzez granty rządowe.” “Przyszłość Polski będzie zależała od jej zdolności do wspierania i rozbudowy firm zorientowanych na dzialalność o charakterze globalnym, co umieści Polskę na światowej mapie innowacji. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2013-20 umożiwi władzom polskim podejmowanie ryzyka na koniecznym poziomie, w celu zapewnienia znaczacego wsparcia przedsiębiorcom i wykorzystania przyznanych 10 mld EUR,” mówi Natasha Kapil, Starszy Specjalista ds. Rozwoju Sektora Prywatnego w Banku Światowym, autorka raportu.

Najnowsza inicjatywa Polski mająca na celu przeniesienie zainteresowania innowacjami poza granice samego kraju oraz regionu europejskiego, jak też przekształcenie relacji strategicznych z Grupą Banku Światowego, wskazuje na chęć zbadania nowych możliwości stymulowania innowacji w Polsce a także stawienia czoła wyzwaniom wiążącym się z innowacjami. Pozostaje tylko pytanie, czy sektor prywatny będzie za nią podążać w kierunku tak wytyczonej nowej przyszłości.